Drogere (spouw)muren door middel van noppenfolie

Recentelijk hebben we schimmel aan de onderzijde van ons platte dak in de garage ontdekt. Al snel was duidelijk dat het hier niet om een lekkage gaat, maar simpelweg condensvorming. Warme lucht kan meer vocht bevatten en dit vocht slaat neer tegen de koude delen van de betreffende ruimte. In ons geval heeft het dak maar beperkte isolatie en is condensvorming dus niet zo vreemd. Inmiddels is de oude isolatie verwijderd en de ventilatie op peil gebracht, nu is het tijd vocht van buitenaf verder in te perken. In deze blogpost bekijken we het gebruik van noppenfolie tegen de funderingsmuren.

Vochtige garagemuur: meerdere oorzaken

Bij ons heeft de muur aan de achterzijde van de garage een andere kleur dan de overige muren. Met een andere kleur bedoel ik dan vooral grijzer en groener. Het is een stuk muur waar weinig zon komt en de wind maar beperkt langs waait. Ook is er een afvoer van het tuinhuisje waardoor regenwater niet de tuin of riolering in loopt, maar direct de bodem in. De grond is dus continu vochtig en krijgt niet de kans om te drogen.

Voordat we de maatregelen bekijken, is het goed om wat meer te weten over vocht en muren. Er zijn namelijk meerdere redenen waarom een buiten- en/of binnenmuur vochtig kan worden.

Regen

Uiteraard zorgt regen voor vochtige muren, vooral buitenmuren waarbij er geen overstek is. Dit vocht verdwijnt voornamelijk weer tijdens de droge dagen, zeker als er wat meer wind staat. Overal het algemeen zou regenslag geen natte binnenmuren moeten veroorzaken, tenzij er sprake is van doorslag. Dit betekent dat de vochtige buitenmuur het vocht afgeeft aan een binnenmuur, bijvoorbeeld er een ongewenste brug tussen de twee is ontstaan. Denk hierbij aan puin in een spouwmuur die het binnen- en buitenblad met elkaar verbinden. De kans dat dit gebeurt bij woningen is vanaf de jaren ‘80-90 is een stuk kleiner geworden, doordat toen isolatie tegen het binnenblad (de ‘buitenzijde’ van de binnenmuur) werd geplaatst.

Gevelstenen zullen vaak niet geheel doordrenkt raken door een paar buien. Stenen waar zand of aarde tegenaan ligt zullen vroeg of laat wel verzadigd raken en het water weer doorgeven aan andere stenen. Dit is het natuurkundige verschijnsel dat we capillaire werking noemen, of in de bouw optrekkend vocht.

Lekkage

Uiteraard kan een lekkage invloed hebben op zowel de buiten- als binnenmuur. Hierbij is het vooral afhankelijk van de plaats van het lek en hoe en wanneer er wat stroomt. Als een binnenmuur op deze manier vochtig wordt, is de kans groot dat het zichtbaar wordt in de vorm van schimmel of afbladderende verf of stucwerk.

Bij lekkages is zwaartekracht een belangrijke factor, aangezien het water de weg van de minste weerstand zal afleggen.

Voorbeelden uit eigen ervaring:

1. Bij ons zat er een breuk in een Y-stuk van de hemelwaterafvoer. Bij flinke regenbuien kon een deel van het regenwater zo in de spouwmuur lekken. Heel ongelukkig zat de breuk precies op de plek ten hoogte van de spouwmuur en liep het water over de fundering de kruipruimte in.
2. Een lekkage in de badkamer had toevallig ook een Y-stuk met aan de bovenzijde een opening (bedankt loodgieter…). Bij een te grote hoeveelheid water in de buis liep het over en zo over de betonnen plafondplaten. Door de zwaartekracht drupte het vervolgens tussen de plafondplaten door naar de woonkamer.

Condensatie

Een andere oorzaak van vocht is condensatie. Warmere (vochtige) lucht komt langs koude delen van de woning en kan daardoor het vocht niet meer vasthouden. Het gevolg is dat het vocht neerslaat op deze koude(re) oppervlakken met condensatie tot gevolg. Dat dit een klein beetje gebeurt is niet erg, zeker niet als het mede door ventilatie weer verdwijnt. Condensatie wordt vooral een probleem als het langdurig blijft en het vocht niet meer weg kan.

Wortels van bomen en struiken

Grond die een langere tijd vochtig blijft is de ideale plek voor wortels. Normaliter komen wortels niet zomaar door de buitenste laag van de gevel heen, mede doordat de funderingsmuren (meestal) worden afgesmeerd. Zo komt er minder vocht naar binnen en is er een barrière voor wortels en ander bodemleven.

De wortels die wel naar binnen groeien kunnen de voegen beschadigen en daarmee ook de indringing van vocht vergroten. Een ander risico is dat de wortels een brug kunnen vormen tussen het binnen- en buitenblad. Door dit contact kan vocht verder doortrekken.

In ons geval was de smeerlaag op de funderingsmuur aan deze kant nog wel goed. Echter heeft er nog wat houtwerk gezeten van tijdens de bouw en is dat deel niet afgesmeerd. Op zo’n 10 punten hadden wortels de kans gekregen om naar binnen te groeien.

Ook aan de noordzijde van onze woning hadden we al wat wortels gezien, waarvan er 1 langs de riolering naar binnen was gegroeid. In dit geval kwamen de wortels van een oude klimop bij de buren en hadden ze meer dan 3 meter afgelegd.

Minder vocht in muren door gebruik van noppenfolie

Wij hebben gekozen voor het plaatsen van noppenfolie tegen de muren onder het maaiveld, ofwel de delen muur onder de grond die normaliter niet zichtbaar zijn. Deze funderingsmuren zijn in ons geval ook de basis voor de kruipruimte en hebben ongeveer een hoogte van 1 meter.

Bij noppenfolie denken de meesten al snel aan bubbeltjesplastic. De noppenfolie uit de bouw is echter zoals de naam al zegt: folie met daarin noppen. Deze folie wordt vaak gebruikt om een betonnen vloer te storten. De folie voorkomt dat het water weglekt in de bodem en daardoor de beton te snel droogt. De noppen geven sterkte en meteen wat houvast in de ondergrond of het gestorte beton.

De noppenfolie zal ervoor zorgen dat vocht in de grond nagenoeg niet meer in de muren (onder het maaiveld) trekt. Hierdoor blijven de muren droger evenals de spouw. De natte delen van de muur boven het maaiveld zullen uiteraard nog steeds nat worden bij een goede regenbui. Echter doordat het geheel droger blijft, kan deze hoeveelheid vocht eerder verdampen door o.a. de wind. Een ander voordeel van de noppenfolie is dat er een isolerende laag lucht tegen de muren aan komt te zitten. Samen met de drogere stenen zal dit weer een beetje bijdragen aan hoeveelheid benodigde energie om de woning warm te houden. Koude en natte muren houden immers minder warmte vast.

In ons geval hebben we een kruipruimte waarvan we de ventilatie al eerder hebben verbeterd. Door de noppenfolie komt er ook minder vocht in de kruipruimte. Er is immers minder vocht in de spouw en er slaat minder neer tegen de koudere muurdelen van de kruipruimte. Dit is ook gunstig voor de kruipruimteventilatie, want er is minder vocht af te voeren.

Een ander voordeel van de noppenfolie is dat ook toekomstige wortelgroei minder kans heeft om ergens de muur binnen te dringen.

Hoe de noppenfolie te plaatsen

Afgraven van zand

De eerste stap was het afgraven van het aanwezige zand. De voorzijde van de garage had ik al eerder gecombineerd met de noorzijde van onze woning. Deze keer was het de achterzijde van de garage. Overigens een heel ongelukkig stuk, omdat er een tuinhuisje naast staat. Een te brede sleuf kan ervoor zorgen dat het tuinhuisje verzakt.

Vanwege de aanwezigheid van het tuinhuisje heb ik de breedte van de schep aangehouden. Zelf vind ik een spade fijner werken voor het graafwerk, mede omdat de hoeveelheid zand kleiner is. Ook goed om te realiseren is dat dergelijk zand vaak al jaren de kans heeft gekregen om strak tegen elkaar aan te komen liggen. De schep (of een bats) vind ik daarom fijner voor het overscheppen van de zand boven de grond, zeker als het niet te vochtig is.

Voor de diepere delen heb ik een inklapbare schep gebruikt, waarmee ik de grond los kon schrapen. Normaliter is dit niet nodig, maar met deze smalle geul en beperkte werkruimte was creativiteit geen overbodige luxe.

Op zoek naar de fundering

In dit deel van Brabant zijn veel woningen met een zogeheten fundering op staal. Anders dan de naam doet vermoeden heeft het niks met staal te maken, maar met de grond. Er ligt een fundering van beton direct op goede stevige grond. Het geheel rust dus op een onderlaag die voldoende stevigheid biedt. Op de bouwtekeningen had ik al eerder gezien dat de fundering breder is dan de combinatie van de buiten- en binnenmuur, inclusief de spouw. Ook in de kruipruimte is dit te zien doordat de fundering een stukje uitsteekt, op diverse plaatsen 10-15 centimeter.

Na een meter graven kwam de fundering in het zicht. Deze diepte is ook niet verrassend, aangezien de kruipruimte een vergelijkbare hoogte heeft. Het stuk fundering dat we in de kruipruimte al konden zien, zit dus op dezelfde hoogte aan de andere kant. Nog even de fundering met een bezig schoonvegen en we zijn klaar voor het plaatsen van de folie.

Noppenfolie op maat maken en plaatsen

De noppenfolie kan met een breekmes op maat gemaakt worden. De folie is wel stug, dus soms twee keer met het mes er doorheen, zeker op de plaatsen waar de noppen zitten. Na het snijden is het een kwestie van de folie plaatsen. Dit lijkt eenvoudig, maar er zit wel een kleine ‘maar’ aan. Bij voorkeur zit er een knik aan de onderzijde van de folie. Deze knik is minimaal ter grootte van de fundering. Met 15 centimeter is dit dus 15-20 centimeter, zodat het water mooi van het huis af loopt en niet op de fundering blijft staan.

De folie met de knik plaatsen en ervoor zorgen dat hij mooi recht loopt aan de muur kan een beetje puzzelen zijn. Toch helpt het om dit rustig en goed te doen, want als er zand op komt wil je niet dat de boel gaat verschuiven. Ook belangrijk is dat de kant waar de noppen uitsteken tegen de muur aan komt. Zo ontstaat er meteen een luchtlaag tegen de muur. De gebruikte noppenfolie heeft een gladde strook en afhankelijk van je voorkeur kan die aan boven- of onderkant gebruikt worden. Ik heb er voor gekozen om die op de fundering te plaatsen, zodat het geheel zo glad mogelijk is en regenwater daar gemakkelijk vanaf kan lopen het zandbed in.

Goed om te weten is dat het niet erg is als de folie te hoog op de muur komt. Dit snijden we er later af, alvorens we de bevestigingsprofielen plaatsen.

Geul vullen met zand

Na het zorgvuldig plaatsen van de noppenfolie is het een kwestie van de geul weer vullen. Het is raadzaam dit rustig te doen en eerst te beginnen met een dunne laag zand van zo’n 5 centimeter. Vervolgens kijken of de folie nog recht uitgelijnd is en plat ligt. Vervolgens rustig aanstampen en laag voor laag aanvullen. De folie komt steeds strakker tegen de muur door het gewicht van het zand. Met een goed begin is het eigenlijk steeds gemakkelijker.

Op de bovenstaande foto is te zien dat we hier niet gelijkmatig de geul hebben gevuld, maar vanuit 1 hoek zijn begonnen. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van de slechte bereikbaarheid van de hoek en de aanwezigheid van een stroomkabel.

Naarmate we steeds hoger komen is het raadzaam voldoende hoogte over te houden voor het bevestigen van de profielen. Laat daarom minimaal een centimeter of 20 vrij.

Afsnijden folie en plaatsen profielen

Afhankelijk van de afwerking (b.v. tegels) dienen we de profielen er net iets onder te monteren. Zo kan alles weer netjes teruggeplaatst worden, terwijl we zoveel mogelijk muuroppervlak beschermen met de folie en het bevestigingsprofiel. Aan de bovenzijde heeft deze een ietswat flexibele rand waarmee water dat langs de muur loopt over de strip heen loopt in plaats achterlangs.

Het plaatsen van de profielen is niet zo moeilijk. Eerst dus goed meten waar het profiel komt en dan goed kijken dat de noppenfolie er goed onder kan. Gelijktijdig is het ook raadzaam om te kijken waar de nagels in de muur komen. Over het algemeen is een steen steviger dan het voegwerk. Dus als het kan, kies een hoogte dat de nagels halverwege de steen komen. Zo is de kans dat er stukken afbreken minimaal. Ook goed om te weten is dat de meeste bak- en kalkzandstenen erg hard zijn, zeker door de verzadiging met vocht.

Met deze kennis in gedachten is het tijd om de noppenfolie af te snijden of te knippen. Wat mij betreft werkt knippen een stuk beter, zeker met een schaar waarbij de bek in een hoek staat, zoals ondertaande Knipex-schaar. Wellicht overbodig om te vermelden, maar wees bedacht op zand en dat dit niet bevordelijk is voor een schaar.

Na het knippen zou de folie een strakke lijn moeten hebben die gelijk loopt met de muur. In ons geval konden we de onderkant van de steen aanhouden, aangezien de boorgaten van de profielen relatief hoog aan de bovenzijde zitten. Hierdoor komen de boorgaten ook op de juiste hoogte in de steen voor maximale stevigheid.

In onze muur kregen we de nagels bijna niet in de stenen zonder voor te boren. Daarom heb ik gekozen de stenen eerst te voorzien van een klein boorgat (3mm). Mijn boormachine heeft een HEX-aansluiting, dus het was even zoeken naar een geschikte boor.

Het boren van een klein gat is vaak eenvoudiger dan de grotere diameters. Gelijktijdig is het een relatief dunne boor en zijn de vochtige stenen erg hard. Bij het boren is het daarom belangrijk om niet teveel kracht te zetten en vaak op en neer te gaan zodat de (vochtige) steengruis beter afgevoerd kan worden. Zo krijgt de boor ook beter de kans om weer een stukje verder te komen in de steen en blijft het boorgat zo schoon mogelijk.

Een ander belangrijk punt is dat bij het boren in natte muren de boor snel warm zal worden. Een warme boor slijt veel sneller, dus een reserveboor is geen overbodige luxe. Om oververhitting van de boor tegen te gaan is het aan te raden niet teveel gaten achter elkaar te boren. Zelf gaf ik de boor steeds wat tijd om af te koelen door eerst te boren, dan de nagel er rustig in te slaan. Wat dat betreft zou het nog beter zijn om twee verschillende boormachines te gebruiken en steeds af te wisselen tussen de boorgaten. Dit probleem is dus een stuk minder groot bij stenen die droog zijn.

Na het boren kan de nagel en de zwarte knop gemonteerd worden. Dit kan op twee manieren, maar de gemakkelijkste manier is de gladde zijde naar de muur te laten wijzen. Vreemd genoeg zit er een uitsparing, waar precies de nagelkop in valt. Echter bij het erin slaan van de nagels is het niet uit te sluiten dat de knop ook geraakt wordt. Ook de foto’s bij de fabrikant laten zien dat de gladde zijde richting de muur wijst.

Nadat alles is gemonteerd, dan kan het zand terug. Ook hier is het verstandig om het rustig terug te plaatsen en goed plat te stampen. Zo krijgt het geheel de juiste stevigheid en is de kans op kleine verzakkingen zo klein mogelijk.

Gebruikte materialen

Voor deze klus zijn relatief weinig middelen nodig.

Gereedschap

• Boormachine
• Breekmes
• Duimstok
• Hamer
• Inklapbare schep
• Schep
• Spade

Overig

• Kunststof bevestigingsprofiel
• Noppenfolie
• Nagels en knop (set)

Kosten

Voor dit project waren de kosten qua materialen ongeveer €465. Hiermee kunnen we volledig rondom het huis alle muren voorzien, op 1 zijde van de garage na aan de kant van de buren.

De noppenfolie zelf is niet zo heel duur, de bevestigingsmaterialen in verhouding wel. Zo was het verrassend genoeg ook goedkoper om iets meer kunststof profielen te bestellen in verband met een volumekorting.

Conclusies en tips

Deze klus heeft veel meer tijd gekost dan gedacht. Dat kwam vooral door de zeer beperkte werkruimte. Hierdoor was het nodig om zand uit de hoek eerst richting de tuin te verplaatsen en vervolgens pas uit de geul op het pad. Ook was het lastig bewegen door de smalle geul en was er een opstapje nodig om veilig over de electriciteitskabel (in mantelbuis) heen te stappen. Ook het boren in natte stenen valt tegen. Dit soort klussen dient rustig en zorgvuldig te gebeuren.

Gelukkig zal bij de rest van de muren er meer werkruimte zijn. Die geulen zullen dan breder worden. Dat betekent iets meer graven en scheppen, maar wel meer bewegingsruimte.