Zin en onzin van ventileren

In onze zoektocht naar een optimaal en comfortabel binnenklimaat hebben we een lange weg afgelegd, inclusief vergifting

Ventileren is krachtig middel om zowel problemen op te lossen als te voorkomen. Helaas wordt de waarde flink onderschat en valt er veel te leren van een goede luchthuishouding. Daarom een overzicht van de zin en onzin van ventileren. Laten we eerst eens met een paar misverstanden beginnen:

Misverstand: luchten = ventileren

Sommige mensen, ook in ons kennissenkring, zetten graag hun ramen open om te ventileren. Een deel daarvan doet dat de gehele dag om zo verse lucht binnen te krijgen. Een ander deel doet het selectief, tijdens koken of een kwartier in de ochtend. Het laatste werkt goed om de lucht te verversen, maar is geen volwaardige ventilatie. Goede ventilatie gebeurt 24 uur per dag of wordt gedreven door externe factoren zoals aanwezigheid of luchtvervuiling.

Misverstand: buitenlucht is gezond

Het openen van ramen is een goede manier om frisse lucht naar binnen te brengen. Echter deze lucht kan stiekem nog wel eens smeriger zijn dan binnen. Denk hierbij aan vervuiling van industrie, wegverkeer, landbouw, veeteelt. Helaas is dit niet met het blote oog te zien en ieder mens heeft een ander reukvermogen. Om deze vervuiling te meten heb je een verklikker nodig. Dat kan in de vorm van een sensor die bijvoorbeeld CO2, vluchtige organische stoffen (VOS), of fijnstof meet. In het appartementencomplex waar we voorheen woonden, zagen we veel bewoners hun ramen open hebben op windstille dagen, het moment waarop de fijne deeltjes in de buitenlucht blijven “hangen”. Het complex ligt overigens direct aan de A59, met slechts een lage geluidswal als enige barrière. Je zult begrijpen dat het daarom helemaal niet vanzelfsprekend is dat buitenlucht gezond is.

Gevolgen van matige of gebrek aan ventilatie

Woningen die niet voldoende worden geventileerd zijn ongezonder.

  • Schimmelvorming
  • Muffe lucht
  • Meer (fijn)stof
  • Schadelijke stoffen

Schimmelvorming

Bij het woord schimmel zullen weinig mensen warme gevoelens krijgen, tenzij het in kaas is of je een onderzoeker bent. Een veelvoorkomend probleem in natte ruimtes zoals de badkamer is schimmel op het plafond, muren, voegen en kitnaden. Hoe vochtiger de ruimte blijft, des te groter de kans op schimmelvorming en dat het probleem toeneemt. Schimmels voeden zich graag met nieuw vers water. Dat is dan ook de reden dat eenmaal aangetaste voegen en kitnaden steeds verder verslechteren.

Er zijn meerdere oplossingen tegen schimmel, zoals het beter luchten van natte ruimtes. Het nadeel van deze optie is dat er vaak koude lucht binnenkomt en daardoor de condensvorming toeneemt. Het is dus beter om de ventilatie te verbeteren. Dat kan bijvoorbeeld met een badkamerventilator die het vochtpercentage meet. Vaak is deze geschakeld met de lichtknop van de badkamer. Als dat zo is, let dan wel op of de aansluiting het toelaat om een nalooptimer te gebruiken. Want bij het verlaten van de badkamer heeft de ventilator vaak nog 30-45 minuten nodig om het vocht in de lucht af te kunnen voeren. Een andere optie is permanente ventilatie van de badkamer door middel van een mechanische ventilatiebox of WTW-unit. Moderne units hebben vaak ook een vochtsensor, die daarmee zelf de gewenste luchtafvoer kan bepalen.

Muffe lucht

Geuren in huis worden vaak veroorzaakt door meerdere bronnen, inclusief onszelf. Denk hierbij aan de geur afkomstig van kleding, parfum en ons lichaam. Andere zaken zijn kookluchten, meubilair, kaarsen, kattenbak. Deze mix kan in huis een muffe lucht veroorzaken, of erger een specifieke stank.

Goed ventileren zorgt ervoor dat de lucht regelmatig ververst wordt, waardoor het huis ook minder muf gaat ruiken.

Schadelijke stoffen

Door gebrekkige ventilatie kunnen bepaalde stoffen onnodig lang in de woning blijven hangen. Een goed voorbeeld is formaldehyde (CH2O), veelal aanwezig in geperst hout zoals MDF. Formaldehyde is schadelijk en langdurige blootstelling kan kanker veroorzaken. Zelfbouwkasten zoals die van Ikea geven vaak een tijdje formaldehyde af. Daarom is het raadzaam lades en deuren de eerste dagen geopend te houden en goed te luchten en te ventileren.

Ventilatie verbeteren

In veel huizen is de algemene verbetering heel simpel: meer ventileren. Echter teveel ventileren is ook niet prettig als dit kan leiden tot onnodige warmteverliezen en een lager comfort. Daarom zit de kracht hem in het vinden van de balans.

Badkamer

In deze vochtige ruimte is de kans op te weinig ventilatie enorm groot. Als je schimmel in de badkamer hebt, dan is er simpelweg te weinig geventileerd. Een paar tips:

  • Zorg dat er een goede (buis)ventilator de ruimte actief kan ventileren.
  • Veel ventilatoren draaien al jaren en hun kracht is afgenomen door vervuiling van stof (lees: jaarlijks onderhoud).
  • Bij het gebruik van ventilatie geactiveerd door lichtschakelaar: zorg dat de ventilator na kan draaien (nalooptimer).
  • Droog de douchecabine en het bad af. Hoe eerder het vocht van de diverse muren, ramen en randen is, des te sneller ze kunnen drogen.
  • Geef extra aandacht aan kitnaden en voegen, die zijn gevoeliger voor schimmel.

Keuken

De bereiding van voedsel veroorzaakt vervuiling in de keuken in de vorm van vocht, fijnstof en bacteriën. Zeker tijdens het koken van aardappelen, rijst, of groenten, kan er veel vocht vrij komen in de vorm van waterdamp. Gebruik daarom een goed functionerend afzuigsysteem. Indien mogelijk met uitvoer naar buiten, om zo het overtollige vocht kwijt te raken. Als dat niet mogelijk is, zoals in appartementen, gebruik dan afzuiging met recirculatie. Uiteraard is ventilatie naar buiten een verhoging in warmteverlies. Gelijktijdig is dit het vinden van de balans want een te hoge luchtvochtigheid in huis kan leiden tot schimmelvorming.

Naast vocht is het voor veel mensen nog een verrassing hoeveel fijnstof er vrij komt. Zelf ben ik een liefhebber van pannenkoeken, zelfs ondanks dat ik nu weet hoeveel fijnstof het in de ruimte veroorzaakt en vooral hoe lang het blijft hangen. Goed ventileren helpt, zeker door extra te ventileren nadat het koken of bakken is afgerond. Vaak is een half uur geen overbodige luxe.

Al hoewel in de lucht relatief weinig bacteriën zullen komen door het bakken van een stuk vlees, is dit natuurlijk wel een aandachtspunt. Niet voor ventilatie zelf, maar voor het schoon houden van de keuken en voornamelijk het aanrechtblad en snijplanken.

  • Maak vetfilters regelmatig schoon om vervuiling op de ventilator(s) te minimaliseren.
  • Koop een tweede set vetfilters, wissel ze iedere week om (de vieze gaan vaatwasser in, schone in afzuiging plaatsen).
  • Gebruik afvoer naar buiten, indien mogelijk.

Toilet

Het toilet heeft vaak een klein oppervlak, maar kan snel omslaan van een gezond binnenklimaat naar een matig binnenklimaat. Toiletbezoek kan vervelende geuren veroorzaken, maar ook de aanwezigheid van bacteriën. Die kunnen op haar beurt weer een besmettingsbron voor andere huisgenoten en bezoekers zijn. Kortom, krachtig ventileren is wenselijk.

  • Plaats een (krachtige) ventilator die werkt op de lichtschakelaar
  • Blaas lucht via een zo kort mogelijk kanaal naar buiten
  • Sommige ventilatoren kunnen sneller draaien op factoren zoals lucht, vocht, of zelfs geuren (b.v. Vent-Axia)
  • Indien mogelijk: neem toilet en badkamer op in permanente mechanische ventilatie

Terugslagkleppen

Kanalen die niet continue geventileerd worden en een opening naar buiten hebben, hebben aandacht nodig. Deze kunnen kou naar binnen laten in de winter door de wind, of warmte stroomt naar buiten door het opstijgende karakter van warme lucht. Terugslagkleppen kunnen vaak uitkomst bieden om dit tegen te gaan. Wel goed om te weten is dat een terugslagklep, vaak de zogeheten vlinderklep, extra weerstand veroorzaakt. De ventilator moet dus sterk genoeg zijn.