Hoe werkt een balansventilatiesysteem?
Balansventilatie
Het het artikel wat is balansventilatie hebben we gekeken naar wat het is. Nu gaan we een stapje verder door te kijken naar de werking van het balansventilatiesysteem zelf.
De werking van een balansventilatiesysteem
Een ventilatiesysteem zet lucht in beweging en dat doet door middel van 1 of meerdere ventilatoren. In het geval van een balansventilatiesysteem is het gebruikelijk dat dit er twee zijn. De eerste is voor de aanvoer, de tweede voor de afvoer naar buiten. Laten we eens kijken naar de diverse stappen.
Stap 1: aanzuigen buitenlucht en afzuigen binnenlucht
De frisse buitenlucht wordt via het hoofdkanaal aangezogen via een ventilator. Voordat deze de warmtewisselaar in gaat komt de lucht door een generiek filter of een fijnstoffilter. In de tussentijd wordt de binnenlucht afgezogen. Dit gebeurt voornamelijk in de ruimtes zoals badkamer, berging keuken en toilet(ten).
Stap 2: voorverwarmen lucht
De buitenlucht is door het filter ontdaan van de grootste stofdeeltjes en insecten en zit nu in de warmtewisselaar. De retourlucht uit de woning warmt nu de (meestal koudere) buitenlucht op. De lucht wordt niet vermengd, maar gaan langs elkaar heen afgeschermd met een dunne scheidingswand.
Er is een uitzondering op deze stap en dat komt voornamelijk voor in de zomer. Als de temperatuur buiten warmer is dan binnen en deze ligt hoger dan b.v. 22 graden, dan is het vaak niet wenselijk om lucht nog verder op te warmen. In dat geval gaat er een bypass-klep open die lucht door het filter maar vervolgens langs de warmtewisselaar laat gaan.
Stap 3: inblazen en afvoeren
De inmiddels voorverwarmde buitenlucht is nu een stuk warmer en wordt de woning ingeblazen. Meestal zijn dit de ruimtes zoals de woonkamer en slaapkamers. De afgezogen binnenlucht is door de warmteoverdacht inmiddels afgekoeld en verlaat de woning.
Buizen en slangen
Om beter te begrijpen hoe een balansventilatiesysteem werkt is het handig om te weten waarom er meestal 4 slangen of buizen aan het apparaat zitten. Dit heeft alles te maken met de luchtstromen en de warmtewisselaar in het apparaat.
Diameter van buizen
Afhankelijk van de capaciteit van het apparaat dienen de juiste diameters buis gebruikt te worden. Bij nieuwbouw worden deze vooraf bepaald. Vaak worden de individuele buizen voor de aan- en afvoer dan ook meteen in het beton gegoten en komen deze samen in een verdeeldoos. Meestal zijn dit meerdere verdeeldozen, zowel voor de aanvoer van lucht als afvoer, maar soms ook nog eens per verdieping.
Bij renovatie is de diameter van buizen niet vooraf bekend. In het algemeen is het verstandig om te kijken naar de aansluitingen op het apparaat en dan die diameter gebruiken, maar liever nog 1 of 2 stappen groter. Dus zijn de aansluitingen 150mm, kies dan voor 160/180mm. Bij 160mm kies dan 180mm/200mm en bij 180mm is vaak 200mm een goede keuze. Hoe groter die diameter, des te rustiger de lucht kan stromen door de kanalen. Hiermee neemt het geluid af, zeker als het apparaat even op vol vermogen moet werken.
Flexibele slangen
Naast starre buizen worden er ook regelmatig flexibele slangen gebruikt. Deze hebben een paar voordelen, om te beginnen dat ze flexibel zijn. Hiermee kunnen dus bochten worden gemaakt die anders lastig te realiseren zijn. Een ander voordeel van een flexibele slang is dat deze ook voorzien is van een isolerende mantel, vaak is dat een laagje glaswol. Er zijn overigens ook flexibele slangen zonder mantel, maar deze zijn niet geschikt voor een ventilatiesysteem. Deze zijn te dun en daarmee te kwetsbaar. Tevens kunnen ze door het ontbreken van een isolatielaag ook geluidsoverlast veroorzaken.
Bochten
Bij de aanleg is het bijna niet te voorkomen dat er bochten gebruikt worden in de installatie. Helaas levert iedere bocht luchtweerstand op en dat willen we uiteraard zoveel mogelijk beperken. Derhalve is het voorkomen van een bocht het beste, maar als het niet anders kan door zoveel mogelijk flauwe bochten te gebruiken. Een hoek van 90 graden kan bij het gebruik van grote diameters nog acceptabel zijn, maar scherper (zoals 45 graden) is dus niet wenselijk. Iedere situatie is natuurlijk anders en zeker bij renovatie kan het lastig zijn om de buizen en slangen goed kwijt te kunnen. Probeer hier dus vooraf goed over na te denken.
Aanvoeren en afvoeren
Het balansventilatiesysteem heeft meestal vier aansluitingen, waarvan er vaak twee flexibel zijn.
Buitenlucht: ODA
De afkorting ODA staat voor outdoor air, ofwel de buitenlucht. Dit is de ongefilterde buitenlucht en kan dus in de winter erg koud zijn.
Toevoerlucht: SUP
Dan hebben we SUP en staat voor supply air. Dit is de toevoerlucht naar de woning toe. Deze lucht is voorverwarmd met de retourlucht uit de woning. Deze lucht is vaak ook door een generiek of fijnsstoffilter heen gegaan, alvorens deze deze door de warmtewisselaar ging.
Deze toevoerlucht kan optioneel nog door een filterbox gevoerd worden om de lucht te reinigen. Deze wordt dan geplaatst na het balansventilatiesysteem.
De aansluiting naar de woning is vaak voorzien van een flexibele slang om het geluid van o.a. de ventilator te dempen.
Retourlucht: ETA
Aangezien een balansventilatiesysteem de aanvoer en afvoer in balans houdt, is er ook nog ETA en dat staat voor extract air. Deze retourlucht is de afgezogen lucht, meestal uit de ‘vieze’ ruimtes zoals toilet, badkamer, keuken en berging.
Net als de toevoerlucht is vaak ook deze aansluiting voorzien van een flexibele slang.
Afvoerlucht: EHA
De laatste afkorting is EHA en is exhaust air, de afvoerlucht naar buiten. In de winterperiode is deze lucht sterk afgekoeld ten opzicht van de binnentemperatuur, aangezien de warmte uit de retourlucht is gehaald alvorens deze naar buiten de woning wordt geblazen.
Veelgestelde vragen
Hoeveel energie kost een balansventilatiesysteem?
Vaak is er het misverstand dat een ventilatiesysteem veel stroom kost. Sinds de komst van de ecodesign richtlijnen ERP (Energy Related Products) zijn de eisen rondom het stroomverbruik en rendement van ventilatiesystemen stevig aangescherpt. Een balansventilatiesysteem gebruikt vaak ergens tussen de 15-25 Watt. Tijdens de zeer actieve ventilatie (b.v. koken/douchen) op de hoogste stand kan dit oplopen tot 60-100 Watt.
Een balansventilatiesysteem kan tijdens stevige vorst wel wat meer verbruiken. Indien aanwezig kan de vorstbeveiliging de inkomende lucht voorverwarmen, zodat deze niet voor ijsvorming zorgt in het systeem zelf.
Wat voor onderhoud is nodig bij een balansventilatiesysteem?
- Regelmatig: voorzichtig reinigen van filters met bijvoorbeeld stofzuiger
- 1-4 keer per jaar: filters vervangen (afhankelijk van vervuiling)
- Jaarlijks: onderhoud op apparaat waaronder warmtewisselaar
- 1 keer per 5 jaar: reinigen kanalen
Zie ook onderhoud van een balansventilatiesysteem voor relevante tips over het onderhoud.
Is mechanische ventilatie ook om te zetten naar balansventilatie?
Oudere woningen die alleen een ventilatiesysteem hebben met afzuiging zijn vaak niet gebouwd voor een balansventilatiesysteem. Dat komt door het ontbreken van benodigde ventilatiekanalen in de woning. Echter bij grotere renovatie is het vaak wel mogelijk om deze achteraf aan te brengen en weg te werken in een koof. Afhankelijk van hoe de woning is opgebouwd dienen er aanvullende gaten geboord te worden in het plafond evenals een aanvoer en afvoer door het dak of gevel.
Ben je handig en creatief? Lees dan hoe je zelf balansventilatie in een bestaande woning aanbrengt.
Wat kan ik doen tegen ongewenste geuren van buitenaf?
Veel klachten rondom ongewenste geuren gaan over etenslucht van buren, rook en houtstook. De beste manier om deze tegen te gaan is direct achter het balansventilatiesysteem door middel van een filterbox. Een andere optie is een luchtzuiveraar te plaatsen in de woning zelf. In dit geval is de lucht dan al wel in de woning en dient er meestal in meerdere verblijven gezuiverd te worden.
Wij hebben zelf een zeer goede ervaring met een filterbox tegen ongewenst geuren zoals houtstook. Daarbij moet wel vooraf worden opgemerkt dat de plaatsing sterk afhankelijk is van de aanwezige ruimte. Er zijn ook kleinere units beschikbaar.