Filterbox tegen geuroverlast zoals van houtstook

Het project: filterbox

Heb je ook last van houtrook of gevoelige luchtwegen? Met deze blogpost wil ik onze ervaringen delen van een filterbox in combinatie met balansventilatie (met warmteterugwinning). Ook als je geen balansventilatie hebt kan dit artikel extra hulp bieden bij het wegnemen van ongewenste geuren.

  • Doel: zuiveren van inkomende lucht (woning in) op geur en kleine deeltjes (fijnstof)
  • Gebruikte ventilatie: balansventilatie met warmteterugwinning
  • Disclaimer: deze blogpost is niet gesponsord, het genoemde bedrijf krijgt gratis reclame
  • Status: nog actief
    • Open acties
      • Plaatsen druksensoren
Foto van een filterbox ten behoeve van filtratie ongewenste geuren en fijnstof

Project filterbox: ongewenste geuren en fijnstof verminderen


Introductie in binnenklimaat

Een gezonde woning heeft een goede balans tussen vochtigheid en temperatuur. Te lage of te hoge waardes maken de woning minder comfortabel of geven zelfs risico op schimmelvorming. Steeds meer mensen meten dan ook deze twee factoren. Mede door het coronavirus en toenemende aandacht voor ventilatie worden ook CO2-waardes steeds vaker gemeten. Deze waarde is minder van belang op de woning zelf, maar wel voor haar bewoners. Wil je echt een goed binnenklimaat, dan is het tijd om ook te gaan meten op stofdeeltjes en geuren. De eerste drukken we uit in fijnstof en daarbij meten we dan meestal de PM2.5 en PM10-waardes. Voor geuren zijn dit de vluchtige organische stoffen (VOS).

Ondanks de extra aandacht voor een goed binnenklimaat, merk ik dat in onze omgeving het onderwerp zelden de aandacht krijgt. Het lijkt wel alsof we gezonde lucht voor lief nemen, terwijl het tegendeel waar is. Het binnenklimaat is vaak niet zo gezond als men denkt. Gebrekkige ventilatie, kaarsen, kookluchten, stof, om maar een paar oorzaken te noemen. In dit artikel wil ik het eigenlijk hebben over een andere factor die de binnenlucht negatief kan beïnvloeden, de buitenlucht.

Buitenlucht gezond?

Buitenlucht associëren we al snel met ‘frisse lucht’. Net als het binnenklimaat kan deze lucht snel verontreinigd raken. Hiervoor zijn meerdere oorzaken, die vaak ook nog eens regionaal verschillend zijn. Het RIVM en lokale instanties meten gezamenlijk de luchtkwaliteit in Nederland. Denk hierbij ook aan de GGD. Er zijn ongeveer 100 meetpunten die dagelijks de luchtverontreiniging meten. Denk hierbij aan:

  • Ammoniak (NH3)
  • Fijnstof (PM10 en kleiner)
  • Methaan (CH4)
  • Roet
  • Stikstofoxiden (NOx)

Vervuilende factoren van buitenlucht

Weg en verkeer

Bijna iedere regio heeft wel een snelweg of drukke provinciale weg in de buurt. Nederland is nou eenmaal flink geasfalteerd. Auto’s en vrachtwagens die nog op benzine of diesel rijden stoten o.a. stikstofoxide, roet en CO2 uit als onderdeel van de verbrandingsmotor. Ook veroorzaakt verkeer fijnstof tijdens de verbranding of als slijtage (denk aan banden). Al hoewel de electrische auto dus enorm helpt, blijft een deel van de uitstoot. Voorheen woonden wij naast een snelweg en konden we dit goed terug zien in de filters van ons ventilatieapparaat. Binnen een week had het filter voor de inkomende lucht al een lichtgrijze kleur.

Industrie

Een rijk westers land kan niet zonder industrie. Net als de landen om ons heen hebben bepaalde regio’s van het land clusters van bedrijven met zware industrie. Van Tata Steel voor het produceren van staal tot chemische bedrijventerreinen. De industrie heeft ook een groot aandeel in de kwaliteit van onze buitenlucht en daarmee ook indirect ons binnenklimaat. Denk bij uitstoot aan CO2 en andere broeikasgassen zoals lachgas (N2O, distikstofoxide), methaan (CH4) en fluorhoudende gassen (zogeheten F-gassen).

Veeteelt en landbouw

Sommige gebieden in Nederland hebben te maken van intensieve veeteelt waarbij vaak 1 dierensoort de overhand heeft. Deze dieren worden gehouden voor het vlees, de eieren of de melk. De uitstoot omvat o.a. CO2, methaan en ammoniak.

Houtstook

De laatste groep die bijdraagt aan luchtvervuiling is houtstook. Kachels, open haarden en vuurkorven verbranden voornamelijk hout of samengeperste houtproducten zoals pellets. Uiteraard blijft het daar niet altijd bij, van relatief onschuldig tuinafval tot zeer vervuilend restafval. Wat er ook in de kachel, haard of korf gaat, er is altijd vervuiling. De uitstoot in deze categorie is een giftige mix, waarvan vaak een groot deel bij de stoker (en buren) weer in de woning komt!

Een kleine greep uit de chemische samenstelling van houtrook:

  • benzeen
  • formaldehyde
  • koolmonoxide
  • polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK)
  • organische zuren
  • stikstofoxiden
  • styreen

Naast deze stoffen zorgt de verbranding voor CO2-uitstoot en (ultra)fijnstof.

Heb je zelf (veel) last van houtstokende buren? Kijk dan eens bij Stichting HoutrookVrij en Stichting Luchtfonds voor meer informatie rondom dit onderwerp en wat je zelf kan doen.

Ongewenste geuren van buitenaf in huis

Sinds de plaatsing van onze balansventilatie merkten wij bij de inlaat (onze hal) dat het in de koude periode al snel ruikt naar verbrandingslucht van houtkachels. Dat heeft ons aan het denken gezet en derhalve hebben we besloten dat er een oplossing moest komen. Gelijktijdig willen we deze gelegenheid ook benutten om zoveel mogelijk fijnstof van buitenaf tegen te houden.

Opties om lucht te zuiveren

Na een zoektocht op internet zijn er eigenlijk een paar opties die veelvoorkomend zijn:

  • Luchtzuiveraar
  • Filterbox
  • Luchtfilterunit

Optie 1: Luchtzuiveraar

De eerste is vaak in de vorm van een apparaat dat in een ruimte wordt geplaatst. Het apparaat trekt lucht door een filter naar binnen en brengt schone lucht weer terug de ruimte in. Nou hebben wij al een dergelijk apparaat voor in de woonkamer. Deze heeft tevens de mogelijkheid om de lucht te bevochtigen en gebruiken we dus voornamelijk tijdens de koude periode waarin de lucht een stuk droger is. In de andere periodes staat het apparaat uit, mede om stroom te besparen.

Een luchtzuiveraar is vooral nuttig voor mensen die weinig invloed hebben op de luchtstromen. Denk hierbij aan wat ze noemen “natuurlijke ventilatie” waarbij lucht via naden en kieren binnenkomt. In het verlengde ervan zijn de woningen die met roosters boven de ramen worden voorzien van een frisse aanvoer. Mensen met geuroverlast zullen deze vaak wanhopig proberen te dichten, maar het is dus onbegonnen werk als lucht via andere naden en kieren ook binnen kan komen. Een luchtzuiveraar is vaak ook alleen geschikt voor een enkele ruimte en heeft een beperkte dekking.

Optie 2: Filterbox

De tweede optie is een filterbox. Deze behuizing van staal of aluminium bevat 1 of meerdere filters. Dit is in combinatie met balansventilatie (voorheen type D, nu VST5) een mooie optie om extra zuivering toe te passen. Een filterbox verbruikt geen stroom en heeft weinig onderhoud nodig. Wel dienen de filters uiteraard tijdig vervangen te worden.

Een filterbox zou ook bij andere vormen van mechanische ventilatie gebruikt kunnen worden mits het merendeel van de lucht door de filterbox heen getrokken kan worden. Dat betekent dus dat luchtdichting belangrijk is. Dit is bij balansventilatie sowieso belangrijk en wordt vaak maar beperkt toegepast in woningen met mechanische afzuiging (voorheen type C, nu VST3 en VST4). Kortom, er is werk aan de winkel als ongewenst geuren en deeltjes geweerd moeten worden maar de woning nog “lek” is.

Optie 3: Luchtfilterunit

Dan is er nog de optie van een actieve filterbox, een luchtfilterunit met 1 of meerdere filters en actieve ventilator. Afhankelijk van de opstelling kan deze een HEPA-filter bevatten, dat een erg hoog niveau van filtratie biedt, echter de druk in het kanaal flink verhoogd. Om deze druk te compenseren is er vaak een ventilator aanwezig. Deze ventilator produceert uiteraard geluid en is minder geschikt om te combineren met balansventilatie door de onderlinge drukverschillen.

Onze gekozen oplossing: filterbox

Wij gebruiken dus balansventilatie. Dat bestaat afzonderlijke luchtkanalen voor de aanvoer en afvoer van. De “vervuilde” lucht vanuit de woning blazen we de woning uit (afvoer). Bij de aanvoer hebben we de mogelijkheid om de lucht eerst te zuiveren alvorens deze de woning in te blazen. De standaard aanwezige filters in een ventilatiesysteem doen overigens bar weinig, ze beschermen voornamelijk de ventilatoren tegen grove deeltjes.

Schematisch: lucht van buiten –> aanvoerkanaal –> ventilatiesysteem –> filterbox –> woning in

Naast ongewenste geuren willen we ook meteen fijnstof aanpakken. Hoe meer kleine deeltjes we tegen kunnen houden, des te schoner de lucht in de woning. De vervuiling die dan over blijft is vooral veroorzaakt door onszelf en materialen in de woning. Denk hierbij aan stof van kleden, fijnstof tijdens het koken, microvezels van kleding, haar- en huidschilfers, etc. Gelukkig hoeft de woning ook geen cleanroom te zijn of te worden!

In onze vorige woning, een appartement, hadden we destijds ook al een filterbox geplaatst. Dit hadden we gedaan nadat we klachten in onze woning kregen zoals hoofdpijn. Achteraf bleek bij de bovenburen de CV-ketel een kapotte gasafvoerbuis te hebben en de lucht kon via de luchtaanvoerkanalen naar binnen, die wij vervolgens roken. Sinds die tijd hebben we het nodige aan onderzoek gedaan en was het duidelijk dat de frisse lucht van boven het gebouw toch niet zo gezond was. Vanwege de beperkte ruimte in zowel het bergingshok en de kanalen, hebben we toen een kleine filterbox gekocht waar een F7-filter in kon. Deze hebben we destijds gekocht via filterwebstore.nl, de webshop van Fiber Filtration AirCon.

Filterbox op maat

In deze woning hadden we meer ruimte tot onze beschikking, mede omdat we een stuk van onze bergzolder speciaal hebben geserveerd voor de ventilatie. Door de gunstige plaatsing van het ventilatieapparaat konden we een grotere filterbox kwijt.

Na een uitgebreide zoektocht kwam ik ook nog een unit tegen met een HEPA-filter, aangestuurd met een ventilator. Het bedrijf in kwestie gaf aan dat dit geen negatieve invloed had op de WTW-unit, maar daar heb ik toch mijn twijfels bij. Die heb ik uiteraard geuit en het antwoord was “we hebben nog van niemand gehoord dat hun WTW kapot is gegaan”. Natuurlijk gaat een dergelijke unit niet meteen kapot, maar over de jaren kan de onbalans wel degelijk invloed hebben. Al is het maar op de lagers of het geluid. Twee ventilatoren in 1 kanaal die niet synchroon lopen gaan elkaar altijd beïnvloeden, met mogelijk extra geluid of slijtage tot gevolg. Kortom, onze gekozen oplossing dient passief te zijn. Tevens mag de luchtdruk niet te hoog worden in het kanaal, mede vanwege het geluid en de negatieve invloed op het bestaande ventilatieapparaat.

Eisen aan filterbox

Met bovenstaande in gedachten, werden de eisen voor de filterbox als volgt:

  • Betere filtratie van fijnstof dan aanwezige F7-filter
  • Geurenfilter
  • Passief
  • Beperkte drukstijging
  • Afmeting was voornamelijk beperkt door opening luik naar zolder

Uiteindelijk heb ik de oplossing gevonden in een filterbox op maat. Na mijn eerste prettige ervaring met Fiber Filtration Aircon kwam ik ook daar weer uit en heb ik mijn idee voorgelegd. Samen met het sales-team hebben we toen een filterbox op maat gemaakt met de volgende filters:

  • 1x compactfilter met filterklasse F9, afmeting 592 x 287 x 292 mm, ePM1 70%
  • 8x koolstoffilter met kokos

De filters

De samenstelling met deze filters is afwijkend van hoe een dergelijke oplossing normaliter wordt gebruikt. Dus een extra toelichting is op zijn plaats.

Koolstoffilters

De koolstoffilters vormen de eerste laag van zuivering en richten zich op geuren. Koolstof kan haar werk goed doen omdat het een enorm groot oppervlak heeft en daarmee veel (geur)deeltjes kan afvangen. De vijand van dit soort filters: stof. Normaliter wordt er dus aangeraden om een voorfilter te gebruiken om zo de koolstoffilters te beschermen. In ons geval zit er al een F7-filter in het ventilatieapparaat, dus slaan we een voorfilter over.

Normaliter worden koolstoffilters, voornamelijk koolstofpatronen, gebruikt in afzuigkappen in de horeca. Eventuele deeltjes die vrij komen van de koolstoffilters worden daarmee naar buiten geblazen. In dit geval blazen wij geen lucht de woning uit, maar brengen we hem juist de woning in. Dit soort deeltjes zouden daarmee in onze hal komen. Om dat te voorkomen wilde ik graag een filter achter de koolstoffilters plaatsen. Dat is een compactfilter geworden.

Foto van koolstofpatronen tegen ongewenste geuren

Koolstofpatronen tegen ongewenste geuren

Voor dit type filters wordt actieve kool gebruikt. Dat wil zeggen een vezelhoudend materiaal (steenkool, turf, kokos, pindadoppen, hout) dat met een behandeling ‘actief’ wordt. Hierdoor reageert het met stoffen en deeltjes die we vaak als schadelijk of ongewenst bestempelen (geuren, vluchtige organische stoffen, etc.). De behandeling zelf is vaak een thermisch proces met een hoge temperatuur. Ook reactivatie is vaak mogelijk. De gekozen koolstof in ons geval is van kokos als basis. Dit levert een zeer microporeuze actieve kool op die uitermate geschikt is voor luchtzuivering in filter met kleine hoeveelheden actieve kool. Deze is daardoor wel iets kostbaarder, maar geeft voor ons doel een beter resultaat.

Compactfilter

Het compactfilter is een stevig filter met een relatief compact formaat. Het heeft een groot oppervlak bestaande uit gevouwen plooien. Hierdoor blijft het drukverschil zeer beperkt en dat is precies de bedoeling. Aangezien we het bestaande niveau van fijnstoffiltratie willen “upgraden” van F7, maken we meteen de stap naar een F9-filter. Dat is het hoogste niveau voordat we bij een HEPA-filter uit komen. Hierdoor kunnen we de filterbox passief houden en is er geen extra ventilator nodig. Ons gekozen compactfilter heeft filterklasse F9 met een ePM1 van 70%. Dat heeft wat extra uitleg nodig.

Foto van het filterdoek van een compactfilter

Groot oppervlak door gevouwen filterdoek

Filterklassen en PM-waardes

Voorheen gebruikten we filterklassen G(rof), M(edium) en F(ijn). In december 2016 is de norm ISO 16890 in werking getreden om verschillende internationale normeringen samen te voegen. In plaats van een niveau te benoemen, kijken we nu naar de effectieve filtratie van een bepaald soort deeltje. Hierbij benoemen we de PM-waarde, dat staat voor “particulate matter”. Hoe kleiner de deeltjes, des te schadelijker ze zijn voor ons omdat ze bijvoorbeeld in de longblaasjes en bloedbaan terecht kunnen komen.

  • PM1 (0.3μm tot 1μm): Virussen, nanodeeltjes en deeltjes van verbranding (b.v. verkeersuitstoot, sigarettenrook)
  • PM2.5 (0.3μm tot 2.5μm): Fijnstof, bacteriën, verbrandingsdeeltjes, organische verbindingen
  • PM10 (0.3μm tot 10μm): Stof, pollen, schimmels

Hoe lager de waarde, des te kleiner de deeltjes. Wat betreft dit overzicht is het wel goed om te weten dat er wat overlap is. Zo komt bij de verbranding van hout veel deeltjes vrij waarvan een deel in PM1 thuishoort, waarbij andere grotere deeltjes in PM2.5 of PM10.

Het percentage (b.v. ePM2.5 70%) geeft de efficiencygraad van het filter aan bij het type deeltje. Hierbij moet deze voor iedere klasse minimaal 50% of hoger zijn om in aanmerking te komen. Een ePM1 40% bestaat dus niet. In ons geval heeft het compactfilter een ePM1 van 70% en worden dus een groot aantal van de fijne deeltjes tegengehouden door het filter.

Foto van een F9-filter (ePM1, 70%)

Het compactfilter ten behoeve van fijnstof

De gekozen combinatie met de koolstoffilters gaat dus een hoop deeltjes tegen houden.

De filterbox zelf

Zoals gezegd is deze filterbox maatwerk en is hij waarschijnlijk uniek ter wereld (voor nu tenminste). Hij zal overigens ook niet bij iedereen passen met zijn afmetingen van 1660x730x365mm. In ons geval ging hij ook maar net door het luik van de bergzolder. Dat was even een spannend moment…

De behuizing is opgebouwd uit de combinatie van voorverzinkt staal (sendzimir), met een aluminium kastprofiel. Dat maakt de kast een stuk prijziger, maar hiermee krijgt hij zijn stevigheid. Het mag gezegd worden: de boxen van Fiber Filtration Aircon zijn goed en vooral netjes afgewerkt. De gebruikte pasta op de naden zit er goed strak op. Geen geklieder zoals sommige andere producten in de ventilatiebranche wel eens hebben. Ook het inspectieluik valt goed binnen de behuizing en sluit strak aan. Met de bijgeleverde sleutel is hij goed aan te draaien en geen tocht bij de naden voelbaar.

Foto van een filterbox tegen ongewenste geuren

Solide filterbox tegen ongewenste geuren

Belang van goede afdichting

De aandacht voor afdichting verdient overigens wat extra aandacht. Het is uiteraard belangrijk dat de lucht door de box gaat en niet weglekt uit de kast. Nog belangrijker is dat de lucht ook daadwerkelijk door de filters gaat. Iets waar ik niet direct bij stil had gestaan. Zo zijn de frames die de filters vasthouden stevig gemonteerd aan de uiteindes van de kast, voor maximale stevigheid. De frames zijn vervolgens ook luchtdicht afgewerkt met pasta. Het frame van de koolstoffilters heeft geen rubbers nodig aangezien deze op de koolstofpatronen zelf zitten. Bij het frame van het compactfilter is wel een stevige rubbere rand aanwezig om de luchtdichting te garanderen. Kortom, dit is geen haastklus geweest en dat is te zien.

Foto van de afwerking van een filterbox

Solide filterbox met strakke afwerking en goede luchtdichting

Luchtdichting is overigens bij balansventilatie sowieso een belangrijk onderwerp. Alleen op die manier is er meer controle op luchtstromen en worden ongewenste luchtstromen drastisch verminderd. Wij hebben na het zelf plaatsen van balansventilatie met warmteterugwinning dus extra aandacht gegeven aan luchtdichting.

Isolatie van filterbox

Vooralsnog is de filterbox niet voorzien van isolatie. Zelf ben ik niet zo bang voor condensvorming, aangezien de inkomende lucht wordt opgewarmd en het verschil tussen de zoldertemperatuur en inkomende lucht redelijk klein blijft. Niettemin kan dit verschil wel groter worden, aangezien we onze zolder zelf ook aan het isoleren zijn en de luchtdichtheid ook steeds beter wordt. Kortom, dat is iets om in de gaten te houden.

Onderhoud van filterbox en filters

De filterbox is een heerlijk passief ding en heeft weinig onderhoud nodig. De rubbers dienen wel tijdens de inspectiemomenten even nagekeken te worden, zeker als de filterbox dadelijk een paar jaar in gebruik is.

Het is nog te vroeg om te zeggen, maar vermoedelijk gaan de koolstoffilters een jaar of 2-3 mee. Het compactfilter heeft de aanbeveling om 1 keer per jaar te vervangen. Waarschijnlijk gaan we dat ieder jaar net voor het stookseizoen doen.

Relevante vragen

Hoe goed werkt je filterbox?

Uitstekend! Sinds de plaatsing ruiken we niks meer in de hal (de ruimte waar bij ons de verse lucht binnen komt).

Wat te doen tegen overlast van houtrook?

Probeer de woning goed luchtdicht te maken en forceer inkomende lucht via een centraal aanvoerkanaal. Zet hier een filterbox tussen met een koolstoffilter.

Leuk jouw filterbox, maar die past niet bij mij. Wat nu?

Kijk even op de webshop van Fiber Filtration AirCon BV. Ze hebben ook kleinere filterboxen waarbij met alleen compactfilter of zakkenfilter gewerkt kan worden.

Tip: geef even aan dat je via ‘Meereco.nl’ komt (nee, ik heb geen aandelen).

Hoe lang gaan de filters mee?

De koolstofpatronen zitten er nu (februari 2023) anderhalf jaar in en lijken nog steeds goed te werken. Het fijnstoffilter (F9) gaat beter werken naarmate er meer deeltjes worden tegengehouden. Als de weerstand toeneemt, dan is het tijd om deze te vervangen. Ook dat is nog niet aan de orde. Een recente controle laat zien dat het filter lichtgrijs, maar verder geen bijzonderheden.

Hoe weet ik of mijn binnenklimaat goed of gezond is?

Gebruik hiervoor een meter of een combinatie van meters. Meet op zijn minst temperatuur, luchtvochtigheid en CO2. Indien mogelijk combineer het met een meter die ook fijnstof kan meten (meestal is dit PM2.5).

Hoe verbeter ik het binnenklimaat van mijn woning?

Ventileer voldoende en met name waar vervuiling optreedt in de vorm van vocht (badkamer), fijnstof (keuken), vetdeeltjes (keuken).

Wat kan ik nog meer doen om de luchtkwaliteit te verbeteren?

  • Reinig roosters boven ramen regelmatig en vervang de filters
  • Controleer iedere paar weken de vetfilters in de afzuigkap en maak deze schoon
  • Bekijk de weersomstandigheden buiten de woning, op mistige of windstille dagen wees dan bedacht op slechtere buitenlucht
  • Installeer een app zoals AirVisual, BreezoMeter voor luchtkwaliteit en Windy voor windrichting en -sterkte

Zet je balansventilatie uit met oud en nieuw?

Vanwege de filterbox zetten wij tegenwoordig de balansventilatie niet meer uit in de uren waarin de meeste vuurwerk wordt afgestoken. Wel zetten we de balansventilatie op de laagste stand. Zo is er toch nog wat ventilatie, maar beperken we de grootste vervuiling van de filters tijdens de actiefste uren rond oud en nieuw.

Heb je een andere vraag? Neem gerust even contact op!

Speciale dank

Dit project was niet mogelijk geweest zonder de kundigheid van David van Fiber Filtration AirCon BV en de aanvullende hulp van Daniëlle. Tevens dank aan mijn vader voor het verplaatsen van de unit. Dank!