Kookluchten: Een afvoer naar buiten of recirculatie?

Nagenoeg iedere woning heeft er 1: de afzuigkap, soms ook wel dampkap of wasemkap genoemd. Deze behuizing met meestal een ingebouwde motor helpt ons van kookluchten af. De veelvoorkomende vraag is alleen waar moeten die kookluchten heen? Direct naar buiten of met enige filters terug de woning in. In deze blogpost behandel ik de voordelen en zeker ook de nadelen van beide opties.

Bijproducten van het koken en bakken

Bij het proces van koken en bakken vinden er diverse natuurkundige en scheikundige principes plaats. Zo kan water overgaan in waterdamp, bak- of braadboter vloeibaar worden en vaste moculen veranderen van structuur. Er gebeurt een hoop in onze pannen tijdens de bereiding van voedsel. Het eindresultaat zou een lekkere maaltijd moeten zijn, maar vooraf is er dus meer gebeurd.

Tijdens voedselbereiding en de bijbehorende verhitting komen er meerdere producten vrij:

  • Kookvocht of waterdamp
  • Fijnstof
  • Vetdeeltjes
  • Geuren
  • Warmte

Deze producten op zichzelf zijn (meestal) niet schadelijk maar kunnen wel voor ongemakken in de woning zorgen zoals geuroverlast, plakkerige keukenkastjes en muren, of een te hoge luchtvochtigheid. Kortom, ze hebben invloed op ons binnenklimaat en daarmee mogelijk ook op onze gezondheid. Een te hoge luchtvochtigheid kan bijvoorbeeld schimmelvorming in de hand werken. Daarom is het goed om eens te kijken naar de afzuigkap en hoe deze helpt.

Functies van de afzuigkap

We staan er niet snel bij stil, maar de afzuigkap is van grote waarde bij het koken en bakken. Helaas wordt dit apparaat te vaak ongewaardeerd en derhalve ook niet goed onderhouden. Daar komen we later nog op terug.

Kooklucht afvoeren

De eerste functie van de afzuigkap is de vrijgekomen geuren afvoeren naar buiten of door middel van recirculatie terug de woning in.

Vetdeeltjes scheiden

Bijna ieder afzuigkap heeft vetfilters, dit zijn de roosters die zich aan de onderkant bevinden.

Afvoeren van kookvocht

De hoeveelheid vocht is sterk afhankelijk van het gerecht, maar wie regelmatig wokt weet hoeveel vocht er in tomaten, paprika’s, champignons en courgettes zitten. Ook tijdens het koken van groenten komt er vocht vrij in de vorm van waterdamp. Dit vocht dient ook afgevoerd te worden, direct of indirect.

Optie 1: een afvoer naar buiten

Veel oudere woningen hebben een directe afvoer naar buiten. In de gevel zit een opening, vaak afgeschermd met een kapje. Ook tijdens nieuwbouw komt deze optie nog voor, waarbij vaak na de bouw de doorvoer naar buiten wordt gemaakt.

Het afvoeren van de bijproducten van koken en bakken betekent uiteraard dat slechts een heel klein deel in de woning achterblijft. Dit is gunstig voor het binnenklimaat. Hier staat wel tegenover dat er warmteverlies optreedt in de winterperiode. Immers alle lucht die je naar buiten brengt moet ook aangevoerd worden. Dit laatste kan door middel van een open raampje, ventilatieroosters boven het glas of een speciaal ventilatieluik (b.v. voor nachtkoeling).

Een ander groot nadeel van een afvoer naar buiten is dat deze meestal een gat door de gevel nodig heeft. Deze is zelden perfect luchtdicht gemaakt of gebleven. In de winterperiode kunnen er ook tochtproblemen ontstaan, zeker als de wind op dat deel van de gevel staat. Een terugslagklep zal het merendeel tegen houden, maar ook deze sluiten zelden perfect. Dat heeft vooral te maken dat ze een zo klein mogelijk weerstand dienen te hebben en mede daardoor alsnog een beetje kunnen klapperen. Ook de vlindervorm van de terugslagkleppen heeft vaak bij de draaiende assen kleine openingen, vaak onvermijdelijk vanwege het technisch design.

Het laatste aandachtspunt is de vervanging van lucht. Alle lucht die we naar buiten blazen moet ook op een bepaalde manier binnen komen, anders zou de woning vacuüm trekken. Alle lucht die aangevoerd moet worden is in de winter meestal erg koud. Hierdoor bestaat de kans dat er niet voldoende wordt geventileerd ook nadat de voedselbereiding klaar is. In dat geval is dus een deel van de woning afgekoeld en is er alsnog wat vervuiling van het binnenklimaat. In woningen met balansventilatie moet er sowieso opgepast worden dat er geen onbalans optreedt. Afzuigkappen kunnen al snel 300-600m3/uur lucht verplaatsen en dat is vaak gelijk of nog hoger dan de ventilatieunit.

Voordelen van afvoer naar buiten

  • Kookvocht, waterdamp en geuren gaan uit de woning
  • Lichte demping van het motorgeluid

Nadelen van afvoer naar buiten

  • Verlies van warmte
  • Aanvoer lucht nodig tijdens gebruik
  • Risico op onbalans bij gebruik balansventilatie
  • Mogelijke tocht langs openingen en terugslagkleppen
  • Mogelijk condensvorming op buizen of slangen
  • Onderhoud buizen/slangen nodig i.v.m. ophoping vet en stof

Optie 2: recirculatie

Het alternatief van naar kookluchten afvoeren naar buiten is deze terug de woning in te blazen ofwel recirculatie.

Voordelen van recirculatie

  • Warmte van koken blijft in de woning (voordeel in winter, nadeel in zomer)
  • Geen luchtlekken
  • Meestal gemakkelijker te realiseren

Nadelen van recirculatie

  • Geuren worden beperkte afgevangen
  • Kookvocht blijft in de woning
  • Extra filter nodig (koolstof)

Dus wat is beter? Afvoer naar buiten of toch recirculatie

Er is geen eenduidig antwoord te geven, omdat beide opties prima werken en nog steeds diverse nadelen hebben.

Waarom wij overgaan op recirculatie

In onze woning uit 1990 hadden de vorige bewoners een afvoer naar buiten. Deze afvoer bestond uit een flexibele slang en zat aangesloten aan de afzuigkap. Niet alleen was de aansluiting slecht aan de kant van de afzuigkap, ook lekte er lucht weg. Niet verwonderlijk kwam er dus ook tocht naar binnen. Tijdens de vervanging van deze slang in juli 2020 door een vaste PVC-buis zagen we ook een dode muis. Of de lekkage komt door de muis of de muis juist naar binnen was gekomen via het lek blijft nog de vraag.

Foto van een flexibele slang ten behoeve van afvoer kookluchten die tocht veroorzaakt.

Deze flexibele slang is lek en amateuristich gerepareerd door vorige bewoners

Nadat we onze flexibele slang hebben vervangen, is ook meteen het rooster vervangen inclusief een terugslagklep. Dat was al een hele verbetering. Nu we twee jaar verder zijn kunnen we toch concluderen dat ook dit geen goede oplossing is. Zelfs met de terugslagklep blijft er tocht, evenals dat er tocht kwam langs de buis. Ook niet zo verwonderlijk, want de binnenzijde konden we niet goed afdichten door het verlaagde plafond. Het probleem is dat lucht in de spouw dan een weg naar binnen kan vinden.

Foto van opening in gevel ten behoeve van afvoerbuis waarop afzuigkap aangesloten zit

Dit is het gat in de gevel waar voorheen de lekke flexibele buis in zat

Aangezien wij in onze woning balansventilatie hebben aangelegd, was dat een extra aandachtspunt. Met verbeterde kierdichting en meer warmtebehoud is het zonde om die warmte de woning uit te blazen. Daar komt ook nog eens bij dat we de ventilatieunit niet in onbalans willen brengen. Voor nu was dat nog geen punt omdat onze schoorsteen open is en via die weg er een grote hoeveelheid lucht naar binnen kon. Aangezien we deze ook willen afdoppen en isoleren is dat pad ook niet meer mogelijk.

Onze belangrijkste argumenten om recirculatie in onze woning te gebruiken:

  • Behoud van warmte
  • Bescherming van balansventilatiesysteem
  • Minder tocht

Suggesties?